Ontstaansgeschiedenis

Als je honderd jaar geleden vanuit Gemert richting Boxmeer ging, belandde je al gauw in de Peel. Dit was een onontgonnen gebied, bestaande uit veel heidevlakten en hier een daar een bosje. In de grond zat veel turf oftewel ‘klot’. Turf was een waardevolle stof in die tijd en er ontstond handel in. Langzaam maar zeker ontstonden er wat nederzettingen aan de randen van de Peel, vaak bestaand uit bouwvallige houten gebouwen. Luxe was voor de mensen die er werkten niet weggelegd. Hun leven bestond uit werken, werken en nog eens werken. Omstreeks 1900 werden de gronden van het tegenwoordige Elsendorp ontgonnen en ingedeeld bij enkel zeer grote ontginningsbedrijven. Hierop werden een aantal arbeiderswoningen gebouwd.

Onderwijs

In 1938 viel het oog van de rector op het bericht van de overste van de Zusters van de Heilige Geest uit Vaals in het blad ‘De Roomse Aankondiging’. Zij zochten een dorp om er zorg en onderwijs te kunnen bieden. Op 4 januari 1939 kwamen de zusters naar Elsendorp. Voor hun werd een klooster gebouwd op de hoek Pater Rossaertstraat/Zeelandsedijk dat nog steeds opvalt in het dorp. De zusters begonnen met onderwijs en wijkverpleging. Ook gaven ze naailes aan de meisjes uit het dorp.

De geschiedenis van het onderwijs kunt u lezen op de site van het huidige kindcentrum.

De speeltuin met roeivijver

Schommelen, karten, roeien en van een enorme glijbaan glijden. In de jaren zeventig kenden veel mensen Elsendorp van de speeltuin, Limbra Zonneweide. Het was voor díe tijd een paradijs voor kinderen; een grote glijbaan, een roeivijver. Mensen kwamen van ver uit de omgeving om hier een dag door te brengen. Op die locatie is nu een naturistenpark.

Elsendorp had al eerder een speeltuin op de locatie waar nu hotel-restaurant Keizersberg is gevestigd. Achter de speeltuin was een soort grindkuil die dienst deed als zwemvijver.

De molen

In 1937 is in Elsendorp een stellingmolen gebouwd in opdracht van Hub van den Eertwegh. Voor de nieuwe molen werd gebruikgemaakt van het hout van de in 1937 gesloopte achtkant in Beek. Hij werd modern ingericht met twee koppelmaalstenen, een elevator, een mengmachine en stroomlijnwieken. Tijdens een orkaanstorm op 14 november 1940 sloeg de molen op hol en is toen afgebrand tot op het stenen pakhuis. De molen werd niet herbouwd. (Bron: www.molendatabase.org)

Het kruispunt

Tja en dan het kruispunt waar Elsendorp bekend van was. Er gebeurden veel ongelukken met dodelijke slachtoffers. Nu is het een rotonde en is het aantal ongelukken sterk afgenomen.

Annahoeve/De Dompt

Aan de rand van de Peel lag, bij wat later Elsendorp zou gaan heten, landgoed ‘De Dompt’. Ook daar hield men zich bezig met het ontginnen van de heidevelden. Dat zat zo. In Tjomal op het eiland Java, Indonesië, was ene Samuel Cornelis van Musschenbroek voorzitter van het Syndicaat van Suikerfabrieken. Het ging hem er goed. Toen hij terugkeerde naar Nederland, richtte hij met ondernemers uit Amsterdam de ‘Maatschappij tot ontginning van de Peel’ op. Om in de Peel aan de slag te kunnen gaan, werden een ‘zeshonderdbunderboerderij’ gebouwd, de Annehoeve op landgoed ‘De Dompt’. De boerderij is nog steeds een blikvanger bij binnenkomst van Elsendorp vanuit richting Boxmeer. De architectuur valt op. Helaas waren de bloeiende kastanjebomen langs de oprijlaan dusdanig aangetast door de paardenkastanjebloedingsziekte dat ze in 2017 gerooid moesten worden. Rechts van de boerderij staat een tamme kastanjeboom die in 1916 geplant werd ter ere van de geboorte van Sam van Musschenbroek, de kleinzoon van de stichter. Kijk ook op de site van Cultureel Brabant.

De kerken

De katholieke kerk

Aanvankelijk was er een houten kerkgebouw aan de Gemertse kant van de Middenpeelweg. Deze kerk werd door brand verwoest. In 1959 werd door bouwpastoor Scholten een kerk gebouwd in het centrum van het dorp. Meer informatie leest u op de site van de parochie.

De protestantse kerk

Omdat de nieuwe inwoners in de beginjaren – 1894 duikt als oudste datum op – uit alle streken van Nederland kwamen, kwamen er ook veel met een andere geloofsovertuiging dan de Rooms-Katholieke naar Elsendorp. Een grote groep mensen was Protestant. Aanvankelijk gingen zij met paard en wagen in Veghel naar de kerk, maar zij wilden een eigen kerkgebouw. In 1918 werden in een arbeiderswoning de eerste diensten gehouden. In 1927 was een echte kerk een feit. De grond ervoor werd beschikbaar gesteld door de eigenaar van het landgoed, de heer Groskamp. Een jaar later komt er ook een pastorie. Op 23 mei 1936 is de stichting van een eigen gemeente een feit: De Vossenberg.
Het kerkje op de Vossenberg werd in 1980 verbouwd. Later kwam er een glazen aanbouw, een serre waar na de dienst samen koffie wordt gedronken.

De autozegeningen

Elsendorp staat bekend om de Christoffeldagen, oftewel de autozegeningen. Eind juni begin juli staan de kerkelijke diensten van de Johannes Evangelist sinds jaar en dag in het teken van de autozegeningen. De diensten zijn in de regel zaterdag om 19.00 uur en zondag om 10.30 uur.  Op de site van het Meertens Instituut vindt u uitgebreide informatie over de Christoffelzegeningen. Werden er vroeger hele wagenparken van bedrijven ingezegend, tegenwoordig is dat heel wat minder. Toch worden per weekend twee diensten gehouden waarna de auto, motor en de bestuurder een zegen kunnen ontvangen.

De naam Elsendorp

Pastoor Poell stelde een nieuwe parochie voor onder de hoede van Sint Jan Evangelist. Hij zag de bouw van het kerkje als een eerste aanzet tot de totstandkoming van een nieuw dorp in de Peel. Hij stelde voor het nieuwe dorp ‘van den Elsendorp’ te noemen, naar de in 1925 overleden pater Gerlachus van den Elsen. Hij had zoveel betekend voor het welzijn en de verheffing van de boerenstand, dat hij ‘Boerenapostel’ werd genoemd. In de praktijk bleek ‘Van den Elsendorp’ toch te lang en het werd ‘Elsendorp’. Gerlachus van den Elsen werd geboren in de boerderij die nu in Gemert bekend staat als het Boerenbondsmuseum. Gerlachus van den Elsen is de grondlegger van de Noord-Brabantse Christelijke Boerenbond. Hij is ook mede-oprichter van de Boerenleenbank, de latere Rabobank. De Elsendorpers houden de geest van Gerlachus nog altijd levend in hun houding van saamhorigheid en het nemen van verantwoording voor de dorpse belangen.

x